Σ΄ ένα κόσμο χωρίς μαγεία, χωρίς πίστη, χωρίς ελπίδα, χωρίς θεό και μοναδική αλήθεια, σε ένα κόσμο χαώδη και κατακερματισμένο, πώς μπορεί η ιστορία να είναι ή να φαντάζει επική; Ούτε και να καμώνεται μπορεί. Στη νεότητά της η ιστορία υπήρξε επική. Τώρα όμως στην ωριμότητά της δεν μπορεί παρά να είναι ειρωνική, σαρκαστική, σχετικιστική, τραγική. Ίσως οι επικοί τρόποι να ξανακάνουν την εμφάνισή τους στη σκηνή της ιστοριογραφίας όταν φουσκώσουν και πάλι τα πανιά των οραματισμών και το ποτάμι της δικαιοσύνης κυλήσει ορμητικό, όταν οι άνθρωποι πιστέψουν στις δυνάμεις τους και εκφράσουν τη συλλογική σκέψη και δημιουργικότητά τους, όταν κατορθώσουν να λυτρωθούν από το άγος και το άχθος του παρελθόντος, όταν η ουτοπία αρχίσει να θαμποχαράζει.



«Η ιστορία μπορεί να μας βοηθήσει. Μπορεί, επίσης, να είναι πολύ επικίνδυνη. Είναι περισσότερο σώφρον να αντιμετωπίζουμε την ιστορία όχι ως σωρό νεκρών φύλλων ή συλλογή σκονισμένων έργων τέχνης, αλλά ως μικρή λίμνη, μερικές φορές ευεργετική, συχνά θειούχο, που, χωμένη κάτω από το παρόν, διαμορφώνει σιωπηλά τους θεσμούς μας, τον τρόπο που σκεπτόμαστε, το τι μας αρέσει και τι δεν μας αρέσει. Απευθυνόμαστε σε αυτήν [....] για επιβεβαίωση, για να πάρουμε μαθήματα και πληροφορίες. Η επιβεβαίωση, είτε πρόκειται για προσδιορισμό της ταυτότητας ομάδων, για αιτήματα ή για δικαίωση, σχεδόν πάντοτε προκύπτει από τη χρήση του παρελθόντος. [...] Το παρελθόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σχεδόν για όλα τα πράγματα που θέλουμε να κάνουμε στο παρόν. Κάνουμε κακή χρήση του όταν δημιουργούμε ψέματα για το παρελθόν ή γράφουμε την ιστορία με τρόπο που να παρουσιάζεται μόνο η δική μας άποψη».

Margaret Macmillan, Χρήση και κατάχρηση της ιστορίας, μετάφραση Μίνα Καρδαμίτσα – Ψυχογιού, Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2012, 11 [πρώτη έκδοση στην αγγλική γλώσσα 2009]


«Σ’ έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητες η ιστοριογραφία μπορεί να κινηθεί προς απρόβλεπτες κατευθύνσεις». Georg Iggers.


«Προχωρήστε και να ξέρετε ότι σ’ ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον θα ανοίξουν και πάλι οι πλατιοί δρόμοι μέσα από τους οποίους θα βαδίσει ο ελεύθερος άνθρωπος για να χτίσει μια καλύτερη κοινωνία». Σαλβαδόρ Αλιέντε.


«Ο θάνατος ταιριάζει στα μουσεία. Σε όλα τα μουσεία, όχι μόνο σ’ ένα Μουσείο Πολέμου. Κάθε έκθεση –πίνακες, γλυπτά, αντικείμενα, μηχανήματα- είναι μια νεκρή φύση και οι άνθρωποι που συνωστίζονται στις αίθουσες, γεμίζοντάς τες και αδειάζοντάς τες σαν σκιές, εξασκούνται στη μελλοντική οριστική διαμονή τους στο μεγάλο Μουσείο της ανθρωπότητας, του κόσμου, όπου ο καθένας είναι μια νεκρή φύση. Πρόσωπα σαν φρούτα που κόπηκαν από το δέντρο και τοποθετήθηκαν γερτά πάνω σ’ ένα πιάτο».

Κλαούντιο Μάγκρις, Υπόθεση αρχείου, μετάφραση-σημειώσεις Άννα Παπασταύρου, Καστανιώτη, Αθήνα 2017, 10


O τίτλος "Der Doppelgänger" στο οικείο lieder δόθηκε από τον Schubert. Στο βιβλίο του Heine's Buch der Lieder (1827) το σχετικό ποίημα είναι άτιτλο, προκαλώντας στο τέλος μια έκπληξη.

Γερμανικό πρωτότυπο

Still ist die Nacht, es ruhen die Gassen,
In diesem Hause wohnte mein Schatz;
Sie hat schon längst die Stadt verlassen,
Doch steht noch das Haus auf demselben Platz.

Da steht auch ein Mensch und starrt in die Höhe,
Und ringt die Hände, vor Schmerzensgewalt;
Mir graust es, wenn ich sein Antlitz sehe, -
Der Mond zeigt mir meine eigne Gestalt.

Du Doppelgänger! du bleicher Geselle!
Was äffst du nach mein Liebesleid,
Das mich gequält auf dieser Stelle,
So manche Nacht, in alter Zeit?



Αγγλική μετάφραση

The night is quiet, the streets are calm,
In this house my beloved once lived:
She has long since left the town,
But the house still stands, here in the same place.

A man stands there also and looks to the sky,
And wrings his hands, overwhelmed by pain:
I am terrified – when I see his face,
The moon shows me my own form!

O you Doppelgänger! you pale comrade!
Why do you ape the pain of my love
Which tormented me upon this spot
So many a night, so long ago?


«Ούτε η αυταπάτη, ούτε η απάτη, ούτε το ψέμα λείπουν από την πανεπιστημιακή και επιστημονική ζωή».


Πιερ Βιντάλ-Νακέ

Δευτέρα 5 Οκτωβρίου 2015

10 τραγούδια αφιερωμένα στο Βερολίνο



Η ιστορία και οι δρόμοι του Βερολίνου ενέπνευσαν γνωστούς μουσικούς στο να δημιουργήσουν τραγούδια που μιλάνε για το Τείχος, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την σημερινή τάση της Γερμανίας για πολιτική και οικονομική ηγεμονία.






Λου Ριντ: 'Berlin'

Σε αντίθεση με τον Ντέβιντ Μπόουι και τον Ίγκι Ποπ, ο Λου Ριντ δεν έζησε ποτέ στο Βερολίνο. Το γεγονός αυτό δεν τον εμπόδισε όμως το 1973 να γράψει το τραγούδι “Berlin“ στο στυλ του συνθέτη Κουρτ Βάιλ. Οι στίχοι του τραγουδιού εκφράζουν απόλυτα το πνεύμα της εποχής: «Στο Βερολίνο, κοντά στο τείχος / το ανάστημά σου μόλις ενάμιση μέτρο / Ήταν πολύ ωραία / στο φως των κεριών και Dubonnet με πάγο».





Λέοναρντ Κοέν: 'First We Take Manhattan'


Ως τραγουδοποιός ο Λέοναρντ Κοέν ένοιωθε πάντα μια έλξη στην ενδιαφέρουσα ιστορία του Βερολίνου τον εικοστό αιώνα. Στην κλασική του επιτυχία από το 1987 "First We Take Manhattan" ο καναδός μουσικός επικρίνει την τάση για παγκόσμια ηγεμονία, δίνοντας ταυτόχρονα έναυσμα για πλήθος διασκευές του τραγουδιού.




Ντέιβιντ Μπόουι: 'Where Are We Now'


Με το τραγούδι «Που είμαστε τώρα» το 2013 ο Ντέιβιντ Μπόουι απαντά σε εικασίες γύρω από το θάνατό του. Ο βρετανός μουσικός είχε ηχογραφήσει στο Βερολίνο στα τέλη της δεκαετίας του ΄70 μια τριλογία κορυφαίων δίσκων, στους οποίους υπήρχε και το “Heroes“. Όμως στο “Where Are We Now“ ένας ηλικιωμένος κύριος επισκέπτεται εκ νέου την εμβληματική γερμανική πόλη.





Μαρλένε Ντίτριχ: 'Ich hab noch einen Κoffer in Berlin'


Η σχέση της Μαρλένε Ντίτριχ με την γενέτειρα της ήταν πολυτάραχη. Η άνοδο των ναζί ανάγκασαν την γερμανίδα ντίβα να μείνει για χρόνια στο εξωτερικό. Όμως η νοσταλγία της για το Βερολίνο αποτυπώνεται κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο στο τραγούδι «Έχω ακόμα μια βαλίτσα στο Βερολίνο». Η Ντίτριχ γυρνά μετά θάνατον στο Βερολίνο, το 1992, για να ταφεί δίπλα στην μητέρα της.




Ίγκι Ποπ: 'The Passenger'


Γραμμένο για έναν επιβάτη στον προαστιακό του Βερολίνου, ο οποίος, πίσω από τζάμι, βλέπει τον κόσμο να ξετυλίγεται μπροστά του. Ηχογραφήθηκε στο μυθικό στούντιο Χάνζα (Hansa) κοντά στο τείχος του Βερολίνου το 1977 την περίοδο αυτοεξορίας του Ιγκι Ποπ στην διχοτομημένη πόλη. Συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ Lust for Life, με το οποίο ο τραγουδιστής των The Stooges γνώριζε σημαντική εμπορική επιτυχία.




U2: 'Zoo Station'


Το 1991 οι U2 ήθελαν ένα νέο ξεκίνημα. Έτσι ο τραγουδιστής Μπόνο πήγε στο Βερολίνο αναζητώντας έμπνευση. Στο ιστορικό στούντιο «Χάνζα» το συγκρότημα ηχογράφησε το "Zoo Station". To όνομα είναι δανεισμένο από τον ομώνυμο σιδηροδρομικό σταθμό του δυτικού Βερολίνου. Με τον τίτλο του νέου άλμπουμ οι U2 περιγράφουν την νέα τάξη πραγμάτων.





Μπλοκ Πάρτι: 'Kreuzberg'


Στα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 2000 το Βερολίνο ήταν πόλος έλξης για πολλούς καλλιτέχνες με υπαρξιακές ανησυχίες. Ανάμεσά τους και οι βρετανοί Bloc Party, οι οποίοι ήρθαν στην γερμανική πρωτεύουσα αναζητώντας το νόημα της ζωής τους. Το 2007 κυκλοφορεί το single “Kreuzberg“: «Υπάρχει ένα Τείχος μέσα μου / Όπως και την πόλη, έτσι και μένα, πάντα θα με χωρίζει».




Ρούφους Γουέινραϊτ: 'Tiergarten'


Ο τραγουδοποιός Ρούφους Γουέινραϊτ δεν εμπνέεται από την σύγχρονη ιστορία της πόλης, αλλά από την παρακμή και το καμπαρέ της περιόδου της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Το τραγούδι “Tiergarten“, που δανείζεται τον τίτλο του από το ομώνυμο πάρκο στο κέντρο του Βερολίνο έχει στο ρεφρέν τους στίχους: «Περπάτησε μαζί μου στο Τίργκαρτεν / Δεν με νοιάζει αν βρέχει / Περπάτησε μαζί μου σε κάθε γωνιά του».




Black Rebel Motorcycle Club: 'Berlin'


Τι κάνεις όταν είσαι μια από τις πιο cool μπάντες στον κόσμο; Γράφεις φυσικά ένα τραγούδι για μια από τις πιο cool πόλεις του κόσμου. Το τραγούδι “Berlin“ από το άλμπουμ "Baby 81" του 2007 δεν αναφέρεται συγκεκριμένα στην γερμανική πρωτεύουσα. Το ριφ της κιθάρας όμως είναι όπως το Βερολίνο: θρασύ, εκκεντρικό και τόσο….σέξι!






The Ramones: 'Born to Die in Berlin'


Από το πρώτο "hey ho, let's go" οι Ramones δεν κρύβουν τον θαυμασμό τους για κάθε τι τευτονικό. Για αυτό και ονόμασαν το πρώτο τους single το 1976 προκλητικά "Blitzkrieg Bop". Ο τραγουδιστής τους Ντι Ντι Ραμόν είχε μητέρα γερμανίδα και μεγάλωσε στο Βερολίνο. Εκφράζει την αγάπη του στο Βερολίνο (και τα ναρκωτικά) με το τραγούδι του 1995 "Born to Die in Berlin".