Σ΄ ένα κόσμο χωρίς μαγεία, χωρίς πίστη, χωρίς ελπίδα, χωρίς θεό και μοναδική αλήθεια, σε ένα κόσμο χαώδη και κατακερματισμένο, πώς μπορεί η ιστορία να είναι ή να φαντάζει επική; Ούτε και να καμώνεται μπορεί. Στη νεότητά της η ιστορία υπήρξε επική. Τώρα όμως στην ωριμότητά της δεν μπορεί παρά να είναι ειρωνική, σαρκαστική, σχετικιστική, τραγική. Ίσως οι επικοί τρόποι να ξανακάνουν την εμφάνισή τους στη σκηνή της ιστοριογραφίας όταν φουσκώσουν και πάλι τα πανιά των οραματισμών και το ποτάμι της δικαιοσύνης κυλήσει ορμητικό, όταν οι άνθρωποι πιστέψουν στις δυνάμεις τους και εκφράσουν τη συλλογική σκέψη και δημιουργικότητά τους, όταν κατορθώσουν να λυτρωθούν από το άγος και το άχθος του παρελθόντος, όταν η ουτοπία αρχίσει να θαμποχαράζει.



«Η ιστορία μπορεί να μας βοηθήσει. Μπορεί, επίσης, να είναι πολύ επικίνδυνη. Είναι περισσότερο σώφρον να αντιμετωπίζουμε την ιστορία όχι ως σωρό νεκρών φύλλων ή συλλογή σκονισμένων έργων τέχνης, αλλά ως μικρή λίμνη, μερικές φορές ευεργετική, συχνά θειούχο, που, χωμένη κάτω από το παρόν, διαμορφώνει σιωπηλά τους θεσμούς μας, τον τρόπο που σκεπτόμαστε, το τι μας αρέσει και τι δεν μας αρέσει. Απευθυνόμαστε σε αυτήν [....] για επιβεβαίωση, για να πάρουμε μαθήματα και πληροφορίες. Η επιβεβαίωση, είτε πρόκειται για προσδιορισμό της ταυτότητας ομάδων, για αιτήματα ή για δικαίωση, σχεδόν πάντοτε προκύπτει από τη χρήση του παρελθόντος. [...] Το παρελθόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σχεδόν για όλα τα πράγματα που θέλουμε να κάνουμε στο παρόν. Κάνουμε κακή χρήση του όταν δημιουργούμε ψέματα για το παρελθόν ή γράφουμε την ιστορία με τρόπο που να παρουσιάζεται μόνο η δική μας άποψη».

Margaret Macmillan, Χρήση και κατάχρηση της ιστορίας, μετάφραση Μίνα Καρδαμίτσα – Ψυχογιού, Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2012, 11 [πρώτη έκδοση στην αγγλική γλώσσα 2009]


«Σ’ έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητες η ιστοριογραφία μπορεί να κινηθεί προς απρόβλεπτες κατευθύνσεις». Georg Iggers.


«Προχωρήστε και να ξέρετε ότι σ’ ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον θα ανοίξουν και πάλι οι πλατιοί δρόμοι μέσα από τους οποίους θα βαδίσει ο ελεύθερος άνθρωπος για να χτίσει μια καλύτερη κοινωνία». Σαλβαδόρ Αλιέντε.


«Ο θάνατος ταιριάζει στα μουσεία. Σε όλα τα μουσεία, όχι μόνο σ’ ένα Μουσείο Πολέμου. Κάθε έκθεση –πίνακες, γλυπτά, αντικείμενα, μηχανήματα- είναι μια νεκρή φύση και οι άνθρωποι που συνωστίζονται στις αίθουσες, γεμίζοντάς τες και αδειάζοντάς τες σαν σκιές, εξασκούνται στη μελλοντική οριστική διαμονή τους στο μεγάλο Μουσείο της ανθρωπότητας, του κόσμου, όπου ο καθένας είναι μια νεκρή φύση. Πρόσωπα σαν φρούτα που κόπηκαν από το δέντρο και τοποθετήθηκαν γερτά πάνω σ’ ένα πιάτο».

Κλαούντιο Μάγκρις, Υπόθεση αρχείου, μετάφραση-σημειώσεις Άννα Παπασταύρου, Καστανιώτη, Αθήνα 2017, 10


O τίτλος "Der Doppelgänger" στο οικείο lieder δόθηκε από τον Schubert. Στο βιβλίο του Heine's Buch der Lieder (1827) το σχετικό ποίημα είναι άτιτλο, προκαλώντας στο τέλος μια έκπληξη.

Γερμανικό πρωτότυπο

Still ist die Nacht, es ruhen die Gassen,
In diesem Hause wohnte mein Schatz;
Sie hat schon längst die Stadt verlassen,
Doch steht noch das Haus auf demselben Platz.

Da steht auch ein Mensch und starrt in die Höhe,
Und ringt die Hände, vor Schmerzensgewalt;
Mir graust es, wenn ich sein Antlitz sehe, -
Der Mond zeigt mir meine eigne Gestalt.

Du Doppelgänger! du bleicher Geselle!
Was äffst du nach mein Liebesleid,
Das mich gequält auf dieser Stelle,
So manche Nacht, in alter Zeit?



Αγγλική μετάφραση

The night is quiet, the streets are calm,
In this house my beloved once lived:
She has long since left the town,
But the house still stands, here in the same place.

A man stands there also and looks to the sky,
And wrings his hands, overwhelmed by pain:
I am terrified – when I see his face,
The moon shows me my own form!

O you Doppelgänger! you pale comrade!
Why do you ape the pain of my love
Which tormented me upon this spot
So many a night, so long ago?


«Ούτε η αυταπάτη, ούτε η απάτη, ούτε το ψέμα λείπουν από την πανεπιστημιακή και επιστημονική ζωή».


Πιερ Βιντάλ-Νακέ

Σάββατο 27 Φεβρουαρίου 2016

Το κόμμα του Orbán κατασκευάζει άγαλμα για αντισημίτες


Tου Gregor Mayer από τη Βουδαπέστη

Mετάφραση Αγαθοκλής Αζέλης

23. Φεβρουαρίου 2016, 16:13 

Το δεξιό λαϊκιστικό κόμμα Fidesz στήνει ένα άγαλμα του György Donáth κοντά στο Μουσείο του Ολοκαυτώματος, στη Βουδαπέστη

Το δεξιό λαϊκιστικό ουγγρικό κόμμα Fidesz κατασκευάζει ένα μνημείο για τον φλογερό αντισημίτη από την εποχή του Horthy σε απόσταση λίγων μόλις μέτρων από το Μουσείο του Ολοκαυτώματος, στη Βουδαπέστη. Το άγαλμα του György Donáth θα αποκαλυφθεί την Τετάρτη από τον αντιπρόεδρο του Fidesz Gergely Gulyás, έγραφε την Τρίτη η ιστοσελίδα της διοίκησης της συνοικίας Ferencváros της Βουδαπέστης, στην οποία πλειοψηφεί το Fidesz. Ο Donáth υπήρξε από το 1939 έως το 1944 ως βουλευτής φλογερός υποστηρικτής των ουγγρικών νόμων για τους Εβραίους, οι οποίοι είναι ανάλογοι με τους ρατσιστικούς νόμους της Νυρεμβέργης. Επιπλέον διακρίθηκε ως διοργανωτής μαζικών αντισημιτικών οργανώσεων, ο οποίος ανέγραψε στη σημαία του τον «κοινωνικό αγώνα ενάντια στις ξένες φυλές». Ο Donáth καταδικάστηκε σε θάνατο το 1947 από την κομμουνιστική δικαιοσύνη με ψευδές κατηγορητήριο και εκτελέστηκε. Ο ρόλος του ως ιδεολόγος διώκτης Εβραίων δεν αποτέλεσε αντικείμενο αυτής της εικονικής δίκης. 


Η Ουγγαρία του Horthy: Θύμα ή σύμμαχος του Χίτλερ

Στο τέλος της εποχής του Horthy οι ουγγρικές αρχές είχαν μεταφέρει μισό εκατομμύριο Εβραίους στο Άουσβιτς, από τους οποίους το μεγαλύτερο μέρος δολοφονήθηκε στους θαλάμους αερίων. Ο κυβέρνηση του ευρισκόμενου στην εξουσία από το 2010 Viktor Orbán αρνείται επίμονα την ευθύνη που φέρει η Ουγγαρία για το Ολοκαύτωμα των Ούγγρων Εβραίων. Αντιθέτως ένα μνημείο στην πλατεία Szabadság της Βουδαπέστης παριστάνει την Ουγγαρία σαν «αθώο θύμα» των Γερμανών. Στην πραγματικότητα όμως ο αυταρχικός δεξιός «Αντιβασιλέας» Miklós Horthy, ο οποίος ηγεμόνευε από το 1919 έως το 1944, ήταν μέχρι τέλους σύμμαχος του Αδόλφου Χίτλερ.


Δεν είναι το πρώτο μνημείο αυτού του είδους

Στα τέλη κιόλας του 2015 οι οπαδοί του Fidesz ήθελαν να δημιουργήσουν ένα μνημείο για τον αντισημίτη Bálint Hóman (1885–1951) με δαπάνη του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Ο ιστορικός και υπουργός, ένας από τους αρχιτέκτονες των εβραϊκών νόμων, υπηρέτησε μετά την παραίτηση του Horthy τους φασίστες του κόμματος των Σταυρωτών Βελών (Ουγγαριστών), οι οποίοι κυβέρνησαν με ανοιχτή τρομοκρατία. Η τοποθέτηση του μνημείου στο Székesfehérvár ματαιώθηκε μετά την παρέμβαση απεσταλμένων του προέδρου των Η.Π.Α. Μπαράκ Ομπάμα στον Orbán. Στο πρόσωπο του György Donáth το Fidesz βρήκε μια μορφή η οποία –τουλάχιστον μέχρι τώρα- μπορεί να τοποθετηθεί σε βάθρο υπό τον έλεγχο της διεθνούς προσοχής. Ο ιστορικός Krisztián Ungváry υπενθυμίζει ότι στην ιστορία της ουγγρικής δεξιάς υπήρξαν και εντελώς αξιοπρεπείς προσωπικότητες. «Όμως η κυβέρνηση αγιοποιεί παραδόξως μόνον εκείνους, οι οποίοι υποστήριζαν ρατσιστικές θεωρίες», υποστήριξε ο Ungváry στη διαδικτυακή πύλη 444.hu.


«Έφυγε» η γηραιότερη ελληνίδα επιζήσασα του Auschwitz, Ζερμαίν Ματαλών Κοέν


Θεσσαλονίκη 

Έφυγε από κοντά μας, σε ηλικία 105 ετών, η Ζερμαίν Ματαλών Κοέν, η γηραιότερη Ελληνίδα διασωθείσα των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, με χαραγμένο αριθμό στο χέρι της Α8313.

Κόρη του ιατρού – μαιευτήρα Μωυσή Ματαλών και της Ρικέτας Ναβάρρο, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Θεσσαλονίκη και παντρεύτηκε τον Σαμπετάϊ (Σάμπυ) Κοέν από το Μοναστήρι, με τον οποίο απέκτησαν τρεις κόρες. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και οι διωγμοί, έβαλαν τέλος στα όνειρα του αγαπημένου ζευγαριού.

Από την Μηχανιώνα της Θεσσαλονίκης διέφυγαν με καΐκι και έφθασαν στην Αθήνα, όπου με τη βοήθεια του Πατέρα Χρυσόστομου, κρύφτηκαν στο σπίτι μιάς ηρωϊκής γυναίκας, της Ελένης Τουμπακάρη. Οι τρεις κόρες μπήκαν εσωτερικές στη σχολή St. Joseph, με την φροντίδα της Sueur Germaine du Carmel.

Δυστυχώς ένας καταδότης, έμπορος από την Θεσσαλονίκη, που ο πατέρας του ήταν μέλος στα ΕΕΕ, πρόδοσε τον Σάμπυ και τη Ζερμαίν. Συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στο Χαϊδάρι και από εκεί, στις 21 Απριλίου του 1944, στο Άουσβιτς Μπίρκεναου, όπου ο Σάμπυ εκτελέστηκε.

Η Ζερμαίν κατάφερε να επιζήσει και να γυρίσει στις κόρες της, μετά από μια σκοτεινή διαδρομή, Άουσβιτς Μπιρκενάου – Μπέργκεν Μπέλσεν – Ραγκούν Τερέζιντατ. Στις 5 Μαΐου του 1945, Ρώσοι στρατιώτες την απελευθερώνουν, άρρωστη από τύφο, από το τραίνο που την οδηγούσε στην εκτέλεση και το καλοκαίρι του 1945, επιστρέφει στην Αθήνα, από το Μπάρι της Ιταλίας. Βρήκε τα παιδιά της, τις τρεις της κόρες, στο ορφανοτροφείο «Εσθήρ» στην Κηφισιά.

Η Ζερμαίν έχει δύναμη. Μαζί με άλλες 7 κοπέλες, δουλεύουν εθελοντικά για τη σίτιση των αρρώστων. Οι γονείς της την βοηθούν να γυρίσει στην Θεσσαλονίκη, όπου αντικρίζει μια πόλη γεμάτη φαντάσματα από το παρελθόν. Ο σύζυγός της, η οικογένειά του, οι φίλοι τους, όλοι είχαν εξαφανιστεί. Είχαν εξοντωθεί. Αισθάνθηκε προδωμένη. Προσπάθησε όμως να ανασυγκροτήσει την κατεστραμένη της οικογένεια, να ξαναδώσει ταυτότητα και αξιοπρέπεια. Μια μητέρα, οπλισμένη με κουράγιο και δύναμη. Αφοσιωμένη στις τρεις κόρες της, για να πραγματοποιήσει τα όνειρα που είχε ή ίδια αλλά και ο σύζυγός της γι΄αυτές.

Ήταν επίσης μια ενεργή εθελόντρια, συνέβαλε στην ίδρυση του Εβραϊκού παιδικού Κέντρου της Κοινότητας Θεσσαλονίκης και ήταν μέλος της Επιτροπής για την Εβραϊκή κατασκήνωση στην Αγία Τριάδα, εκεί όπου τα κυνηγημένα παιδιά ξαναβρήκαν το χαμόγελο. Ταυτόχρονα, η Ζερμαίν πρωτοστατεί στην ίδρυση της WIZO και υποστηρίζει τα πρώτα βήματα, του νεοσυσταθέντος κράτους του Ισραήλ.

Μίσος για τους ξένους στη Γερμανία: ποτέ ξανά - Σχόλιο του Μάρκους Φέλντενκιρχεν

Μίσος για τους ξένους στη Γερμανία: ποτέ ξανά
Σχόλιο του Μάρκους Φέλντενκιρχεν


Το μίσος για τους ξένους είναι πάλι κοινωνικά αποδεκτό στη Γερμανία, οι επιθετικοί καθορίζουν τα πρωτοσέλιδα. Είναι καιρός να τους αντιταχθούμε.

Mετάφραση Αγαθοκλής Αζέλης

Δεν πίστευα ότι θα ερχόταν ξανά η ώρα για τέτοιες προειδοποιήσεις, για το «οι καιροί ου μενετοί», για το «ποτέ ξανά» και για την προτροπή να πάρουμε «θέση». Όποιος μεγάλωσε στη δική μου γενιά (έτος γεννήσεως 1975), άκουσε τέτοια λόγια από στρατευμένους δασκάλους στο μάθημα της ιστορίας. Ακούγονταν λίγο παλιομοδίτικα, με υπερβολικά παθιασμένα, ακόμη και υστερικά. Ακούγονταν και φοβερά μπανάλ.

Πολλοί από μας ένιωθαν πολύ άνετα στην πολυθρόνα του απολιτικού. Ποιος χρειάζεται να πάρει «θέση», όταν η ζωή είναι άνετη και χωρίς αυτήν; Περί πολιτικής μπορούσε να γίνεται κουβέντα από αισθητική οπτική γωνία, όμως όχι παρακαλώ και επί του περιεχομένου.

Η κοινωνική στράτευση, την οποία είχε μέχρι κορεσμού η γενιά του ’68, ήταν πια εκτός μόδας. Πώς ακούγονταν! Και πόσο χρόνο τρώει μια τέτοια στράτευση! Χρόνος που μπορούσε κανείς να τον αξιοποιήσει για να βγάλει λεφτά και να καταναλώσει ηλεκτρονικές συσκευές. Που θα μπορούσε να περιποιηθεί το σκυλί και να προγραμματίσει τις επόμενες διακοπές.

Αυτόν τον γερμανικό λήθαργο τον τραγούδησε εξαιρετικά εύστοχα το γερμανικό γκρουπ «Τοκοτρόνικ» στο τραγούδι του «Το καινούργιο παράξενο»:


«Και μένω ξαπλωμένος στο κρεβάτι κι οφείλω να ομολογήσω

Πως έχω πολύ κέφι πάλι να γυρίσω πλευρό

Έξω, εκεί που η νύχτα με το φως της μέρας σμίγει

Φαίνεται κάτι να συμβαίνει, που κι εμένα αφορά.»


Πιθανώς οι περισσότεροι Γερμανοί δεν υπολόγιζαν να έρθουν ποτέ στη ζωή τους αντιμέτωποι με τόση σοβαρότητα που να τους αφορά και τους ίδιους.

Η ιστορία έχει δείξει ότι εκ των προτέρων δεν γνωρίζει κανείς ποτέ με ακρίβεια, πότε είναι πολύ αργά για προειδοποιήσεις. Πάντως κανείς δεν πρέπει να πει πλέον, ότι δεν αντιλήφθηκε εγκαίρως τον κίνδυνο, προπάντων εμείς οι Γερμανοί. Εμείς που γεννηθήκαμε πολύ μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου κληρονομήσαμε καλή και φριχτή κληρονομιά. Για την καλή μπορούμε να είμαστε ευγνώμονες. Για να μην επαναληφθεί η φρίκη, είμαστε εμείς υπεύθυνοι. Η ιστορία δεν έχει τέλος.

Απέχουμε ακόμα ευτυχώς πολύ από μια κατάσταση σαν εκείνη των αρχών της δεκαετίας του 1930. Όμως είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι οι Ναζί δεν πήραν την εξουσία γιατί τους επευφημούσε μια συντριπτική πλειοψηφία των Γερμανών. Αλλά, γιατί μια απολιτική ή παραιτημένη πλειοψηφία επέτρεψε να καθορίζουν τον δημόσιο λόγο οι φωνακλάδες και οι επιθετικοί. Αυτοί πάλι είχαν ξεκάθαρη στάση κι τούτο ήταν το πλεονέκτημά τους.

Σιωπή των πολλών, εμπρησμοί των λίγων

Οι περισσότεροι Γερμανοί δεν είναι και σήμερα ούτε εχθρικοί προς τους ξένους ούτε ρατσιστές. Ποτέ δεν θα σταματούσαν ένα λεωφορείο για να βρίσουν φοβισμένους πρόσφυγες. Όμως υπάρχει σχέση ανάμεσα στη σιωπή των πολλών και τους εμπρησμούς των λίγων. Σχεδόν κανείς στις μέρες μας δεν θα έβαζε φωτιά σε προσφυγικά καταλύματα, αν δεν ένιωθε τη σιωπηρή συναίνεση εκατομμυρίων άλλων. Αν δεν γνώριζε την αδιαφορία ακόμη περισσότερων εκατομμυρίων.

Όποιος αγαπάει τη Γερμανία, θα έπρεπε τώρα να αρνηθεί τον λήθαργο και να σηκωθεί από τον καναπέ. Διαφορετικά θα καθορίσουν το κλίμα και το πρόσωπο της χώρας μας εκείνοι που κακομεταχειρίζονται τον λαό προς το καλό του μίσους τους. Ο ρατσισμός και το μίσος για τους ξένους δεν παρουσιάζονται εκ γενετής. Ούτε είναι η λογική συνέπεια της προσφυγικής πολιτικής της Άγγελα Μέρκελ. Μπορεί κανείς να έχει πρόβλημα με τις επιλογές της καγκελαρίου και εντούτοις να παίρνει θέση ενάντια στον στιγματισμό, τον ρατσισμό και το μίσος για τους ξένους.

Πρέπει καταρχάς να αλλάξουμε τις επισφαλείς συχνά συνθήκες ζωής όσων ήδη πριν την άφιξη των προσφύγων ένιωθαν ξεχασμένοι. Ελάχιστοι έρχονται στη γη ως ρατσιστές, συχνά είναι οι συνθήκες που τους σφραγίζουν. Μολονότι είμαστε ένα από τα πλουσιότερα έθνη στον κόσμο, επιτρέψαμε να λείπει από εκατομμύρια ανθρώπους η προοπτική μιας καλύτερης, πετυχημένης ζωής. Όχι μόνο στην ανατολή.
Όμως μπορούν να δημιουργηθούν προοπτικές, με την απαραίτητη βούληση και με χρήματα. Χρήματα για παιδεία, για καλύτερη επαγγελματική κατάρτιση, σε μερικές περιπτώσεις και για υψηλότερα επιδόματα ανεργίας. Γι’ αυτό θα χρειαζόταν πολιτική απόφαση και η κοινωνική συναίνεση.
Θα ήταν καλά επενδυμένο χρήμα. Διότι όποιος είναι ευχαριστημένος με τη ζωή του, όποιος ζει ελεύθερος από οικονομικές έγνοιες, δεν αναγκάζεται να προσκολληθεί σε κάτι τόσο έωλο όπως το γερμανικό έθνος.
Και μετά δεν επιτρέπεται, δεύτερον, να σωπαίνουμε. Πρέπει να εναντιωθούμε στους ρατσιστές και στους περιφρονητές της δημοκρατίας. Στον ελεύθερο χρόνο μας, στα κοινωνικά δίκτυα, με διαδηλώσεις στους δρόμους. Σε εποχές σαν τη δική μας απαιτείται ακόμη και στον οικογενειακό κυριακάτικο καφέ πολιτικό θάρρος. Όταν ο θείος για παράδειγμα αερολογεί ξαφνικά για την επαπειλούμενη κατάρρευση του γερμανικού έθνους, δεν επιτρέπεται να κρατάμε το στόμα μας κλειστό. Ακόμα κι αν η υποτιθέμενη ειδυλλιακή ατμόσφαιρα καταστραφεί κι ακόμη κι αν η θεία παρακαλέσει να μη γίνει πολιτική συζήτηση. Για ποιο άλλο θέμα να συζητήσει κανείς, παρακαλώ, στις μέρες μας;
Δεν μπορούμε πλέον να μην έχουμε άποψη. Όποιος παραμένει τώρα διακοσμητικός, δηλαδή αμέτοχος και ασχολούμενος μόνο με τον εαυτό του, δεν δικαιούται να διαμαρτυρηθεί, όταν μια μέρα η χώρα στην οποία ζει, δεν θα είναι πια η δική του χώρα. Σε εποχές σαν τούτη οι πιο μοντέρνες ιδιότητες είναι η στράτευση και το πολιτικό θάρρος. Όλα τα υπόλοιπα είναι επικίνδυνα.

http://www.spiegel.de/politik/deutschland/fluechtlinge-warum-wir-dem-fremdenhass-entgegentreten-muessen-kommentar-a-1079151.html

Παρασκευή 5 Φεβρουαρίου 2016

Ένα Βιβλιοπωλείο - Σε έξι ενότητες η ιστορία του Σόλον και της Ρενέ Μόλχο


Η Ρενέ Σαλτιέλ και ο Σόλον Μόλχο μεγάλωσαν στην μεγαλύτερη Εβραϊκή Σεφαραδίτικη κοινότητα που υπήρξε ποτέ, στην Σαλονίκη ή Θεσσαλονίκη, στην Ελλάδα του σήμερα.

Τότε 90.000 Εβραίου ζούσαν εκεί και όταν οι Γερμανοί, κατά την διάρκεια του 2ου παγκοσμίου πολέμου, τους έστειλαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης , δεν είχε απομείνει σχεδόν κανένας.

Ελάχιστοι ήταν αυτοί που γύρισαν.

Αυτή είναι η ιστορία δύο Εβραίων που κατάφεραν να επιβιώσουν με την βοήθεια ενός Ισπανού διπλωμάτη και μερικών, ιδιαίτερα γενναίων, Ελλήνων και των οικογενειών τους.