Γιώργος Κόκκινος: Συλλογικός τόμος: Ιστορία και Δικαιοσύνη

Σ΄ ένα κόσμο χωρίς μαγεία, χωρίς πίστη, χωρίς ελπίδα, χωρίς θεό και μοναδική αλήθεια, σε ένα κόσμο χαώδη και κατακερματισμένο, πώς μπορεί η ιστορία να είναι ή να φαντάζει επική; Ούτε και να καμώνεται μπορεί. Στη νεότητά της η ιστορία υπήρξε επική. Τώρα όμως στην ωριμότητά της δεν μπορεί παρά να είναι ειρωνική, σαρκαστική, σχετικιστική, τραγική. Ίσως οι επικοί τρόποι να ξανακάνουν την εμφάνισή τους στη σκηνή της ιστοριογραφίας όταν φουσκώσουν και πάλι τα πανιά των οραματισμών και το ποτάμι της δικαιοσύνης κυλήσει ορμητικό, όταν οι άνθρωποι πιστέψουν στις δυνάμεις τους και εκφράσουν τη συλλογική σκέψη και δημιουργικότητά τους, όταν κατορθώσουν να λυτρωθούν από το άγος και το άχθος του παρελθόντος, όταν η ουτοπία αρχίσει να θαμποχαράζει.

«Η ιστορία μπορεί να μας βοηθήσει. Μπορεί, επίσης, να είναι πολύ επικίνδυνη. Είναι περισσότερο σώφρον να αντιμετωπίζουμε την ιστορία όχι ως σωρό νεκρών φύλλων ή συλλογή σκονισμένων έργων τέχνης, αλλά ως μικρή λίμνη, μερικές φορές ευεργετική, συχνά θειούχο, που, χωμένη κάτω από το παρόν, διαμορφώνει σιωπηλά τους θεσμούς μας, τον τρόπο που σκεπτόμαστε, το τι μας αρέσει και τι δεν μας αρέσει. Απευθυνόμαστε σε αυτήν [....] για επιβεβαίωση, για να πάρουμε μαθήματα και πληροφορίες. Η επιβεβαίωση, είτε πρόκειται για προσδιορισμό της ταυτότητας ομάδων, για αιτήματα ή για δικαίωση, σχεδόν πάντοτε προκύπτει από τη χρήση του παρελθόντος. [...] Το παρελθόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σχεδόν για όλα τα πράγματα που θέλουμε να κάνουμε στο παρόν. Κάνουμε κακή χρήση του όταν δημιουργούμε ψέματα για το παρελθόν ή γράφουμε την ιστορία με τρόπο που να παρουσιάζεται μόνο η δική μας άποψη».

Margaret Macmillan, Χρήση και κατάχρηση της ιστορίας, μετάφραση Μίνα Καρδαμίτσα – Ψυχογιού, Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2012, 11 [πρώτη έκδοση στην αγγλική γλώσσα 2009]

«Σ’ έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητες η ιστοριογραφία μπορεί να κινηθεί προς απρόβλεπτες κατευθύνσεις». Georg Iggers.

«Προχωρήστε και να ξέρετε ότι σ’ ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον θα ανοίξουν και πάλι οι πλατιοί δρόμοι μέσα από τους οποίους θα βαδίσει ο ελεύθερος άνθρωπος για να χτίσει μια καλύτερη κοινωνία». Σαλβαδόρ Αλιέντε.

«Ο θάνατος ταιριάζει στα μουσεία. Σε όλα τα μουσεία, όχι μόνο σ’ ένα Μουσείο Πολέμου. Κάθε έκθεση –πίνακες, γλυπτά, αντικείμενα, μηχανήματα- είναι μια νεκρή φύση και οι άνθρωποι που συνωστίζονται στις αίθουσες, γεμίζοντάς τες και αδειάζοντάς τες σαν σκιές, εξασκούνται στη μελλοντική οριστική διαμονή τους στο μεγάλο Μουσείο της ανθρωπότητας, του κόσμου, όπου ο καθένας είναι μια νεκρή φύση. Πρόσωπα σαν φρούτα που κόπηκαν από το δέντρο και τοποθετήθηκαν γερτά πάνω σ’ ένα πιάτο».

Κλαούντιο Μάγκρις, Υπόθεση αρχείου, μετάφραση-σημειώσεις Άννα Παπασταύρου, Καστανιώτη, Αθήνα 2017, 10

O τίτλος "Der Doppelgänger" στο οικείο lieder δόθηκε από τον Schubert. Στο βιβλίο του Heine's Buch der Lieder (1827) το σχετικό ποίημα είναι άτιτλο, προκαλώντας στο τέλος μια έκπληξη.

Γερμανικό πρωτότυπο

Still ist die Nacht, es ruhen die Gassen,
In diesem Hause wohnte mein Schatz;
Sie hat schon längst die Stadt verlassen,
Doch steht noch das Haus auf demselben Platz.

Da steht auch ein Mensch und starrt in die Höhe,
Und ringt die Hände, vor Schmerzensgewalt;
Mir graust es, wenn ich sein Antlitz sehe, -
Der Mond zeigt mir meine eigne Gestalt.

Du Doppelgänger! du bleicher Geselle!
Was äffst du nach mein Liebesleid,
Das mich gequält auf dieser Stelle,
So manche Nacht, in alter Zeit?

Αγγλική μετάφραση

The night is quiet, the streets are calm,
In this house my beloved once lived:
She has long since left the town,
But the house still stands, here in the same place.

A man stands there also and looks to the sky,
And wrings his hands, overwhelmed by pain:
I am terrified – when I see his face,
The moon shows me my own form!

O you Doppelgänger! you pale comrade!
Why do you ape the pain of my love
Which tormented me upon this spot
So many a night, so long ago?

«Ούτε η αυταπάτη, ούτε η απάτη, ούτε το ψέμα λείπουν από την πανεπιστημιακή και επιστημονική ζωή».

Πιερ Βιντάλ-Νακέ

Πέμπτη 29 Οκτωβρίου 2020

Συλλογικός τόμος: Ιστορία και Δικαιοσύνη

Δικαιοσύνη (Justice): λέξη της χρονιάς 2018 κατά το έγκυρο και διάσημο λεξικό Merriam-Webster, βάσει των αναζητήσεων στον ιστότοπό του. Λέξη που βρέθηκε στο επίκεντρο πολλών από τις συζητήσεις που διεξήχθησαν κατά την παρελθούσα δεκαετία. Η έννοια της Δικαιοσύνης σταθερά συγκεντρώνει υψηλό ενδιαφέρον, μαζί με όσες την συμπληρώνουν και την περιστοιχίζουν νοηματικά. Σταθερά εξελίσσει τις διαστάσεις της: ποινική δικαιοσύνη, κοινωνική δικαιοσύνη, οικονομική δικαιοσύνη, φυλετική δικαιοσύνη, αλλά και εθνικά δίκαια, δίκαια των λαών, εξάλειψη των αδικιών.

Ποια, όμως, είναι η σχέση της Ιστορίας με τη Δικαιοσύνη, το χαρακτηρισμένο ως "υψηλότατο" αυτό αγαθό που στοχεύει στην ευδαιμονία των ανθρώπων; Ιστορία και Δικαιοσύνη θέτουν κοινά ερωτήματα και χρησιμοποιούν παρόμοιες ερευνητικές μεθόδους. Η Ιστορία, ωστόσο, δικάζει, καταδικάζει, δικαιώνει; Κλειώ και Θέμις, η μία Μούσα του πιστού λόγου και η άλλη ανθρωπόμορφη Τιτανίδα της φυσικής και της ηθικής τάξης: Ποια η σχέση τους με τα ιστορικά τραύματα του 20ού αιώνα; (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΙΜΟΥΡΤΖΗΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ, ΜΑΡΚΟΣ ΚΑΡΑΣΑΡΙΝΗΣ: Εισαγωγή. Ιστορία και Δικαιοσύνη: Ιδεολογικοπολιτικό ζήτημα, ιστοριογραφικό πρόβλημα, καίριο θέμα του ιστορικού εγγραμματισμού

- ΙΣΤΟΡΙΑ, ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ, ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΣΕ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ, ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΨΥΧΑΣΘΕΝΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΗΘΙΚΗ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ: Γενοκτονίες: Η ταλάντευση ανάμεσα στη Θέμιδα και την Κλειώ και τα διακυβεύματα της συγκριτικής προσέγγισης

ΣΟΦΙΑ ΗΛΙΑΔΟΥ-ΤΑΧΟΥ: Η γενοκτονία ως διακύβευμα στο διεθνές διπλωματικό και πολιτικό παρασκήνιο: Οι πολιτικές και ακαδημαϊκές διαμάχες για την ποντιακή γενοκτονία

ΟΥΡΑΝΙΑ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ: Η χαμένη τιμή της βιολογίας και της ιατρικής: Πειράματα σε ανθρώπους

ΕΛΕΝΗ ΡΕΘΥΜΙΩΤΑΚΗ, ΤΙΝΑ ΜΑΤΘΑΙΟΥ: Η κοινωνική και νομική αδικία σε βάρος των ψυχικά πασχόντων και η συνεχιζόμενη προσπάθεια για την επανόρθωσή της

ΑΝΝΑ ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΜΠΟΥΚΗ: "No justice, no peace": Η εξέγερση του 1992 στο Λος Άντζελες

- ΝΑΖΙΣΜΟΣ, ΔΩΣΙΛΟΓΙΣΜΟΣ, ΑΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ

ΙΑΣΟΝΑΣ ΧΑΝΔΡΙΝΟΣ: Αντι-βία της Αντίστασης και επαναστατική δικαιοσύνη από την Κατοχή στην Απελευθέρωση

ΣΤΡΑΤΟΣ Ν. ΔΟΡΔΑΝΑΣ: Η δικαιοσύνη είχε τη δική της Ιστορία: Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας ενώπιον των ναζιστικών εγκλημάτων πολέμου στην Ελλάδα

ΕΛΛΗ ΛΕΜΟΝΙΔΟΥ: Οι δίκες για το καθεστώς του Βισύ στη μεταπολεμική Γαλλία

ΜΑΡΚΟΣ Α. ΚΑΡΑΣΑΡΙΝΗΣ: Οι δικαστές και οι ιστορικοί: Αρνητές του Ολοκαυτώματος, παραδειγματικές δίκες, συλλογική παιδαγωγική

ΝΙΚΟΣ ΖΑΪΚΟΣ: Η άρνηση του Ολοκαυτώματος και η ελληνική δικαιική τάξη

- ΜΝΗΜΗ, ΜΕΤΟΥΣΙΩΣΗΜ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

ΜΑΓΔΑ ΦΥΤΙΛΗ: Ο χαμένος ρομαντισμός του ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου

ΖΕΤΑ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Αργεντινή, Ελ Σαλβαδόρ, Αϊτή, Νότια Αφρική, Μαλάουι: Διαδικασίες μετάβασης προς τη δημοκρατία. Το παρόν απαιτεί να πάψει να είναι ταραχώδες;

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΑΤΣΩΤΗΣ: Η κραυγή του βασανισμένου: Τέχνη από το Ολοκαύτωμα και το πολιτικό αίτημα για ιστορική δικαιοσύνη

ΕΥΓΕΝΙΑ ΑΛΕΞΑΚΗ: Τέχνη και μεταβατική δικαιοσύνη. Τόποι συμφιλίωσης στο έργο της Αρτέμιδας Αλκαλάη

Επιστημονική επιμέλεια: Γιώργος Κόκκινος, Παναγιώτης Κιμουρτζής, Μάρκος Καρασαρίνης