Σ΄ ένα κόσμο χωρίς μαγεία, χωρίς πίστη, χωρίς ελπίδα, χωρίς θεό και μοναδική αλήθεια, σε ένα κόσμο χαώδη και κατακερματισμένο, πώς μπορεί η ιστορία να είναι ή να φαντάζει επική; Ούτε και να καμώνεται μπορεί. Στη νεότητά της η ιστορία υπήρξε επική. Τώρα όμως στην ωριμότητά της δεν μπορεί παρά να είναι ειρωνική, σαρκαστική, σχετικιστική, τραγική. Ίσως οι επικοί τρόποι να ξανακάνουν την εμφάνισή τους στη σκηνή της ιστοριογραφίας όταν φουσκώσουν και πάλι τα πανιά των οραματισμών και το ποτάμι της δικαιοσύνης κυλήσει ορμητικό, όταν οι άνθρωποι πιστέψουν στις δυνάμεις τους και εκφράσουν τη συλλογική σκέψη και δημιουργικότητά τους, όταν κατορθώσουν να λυτρωθούν από το άγος και το άχθος του παρελθόντος, όταν η ουτοπία αρχίσει να θαμποχαράζει.



«Η ιστορία μπορεί να μας βοηθήσει. Μπορεί, επίσης, να είναι πολύ επικίνδυνη. Είναι περισσότερο σώφρον να αντιμετωπίζουμε την ιστορία όχι ως σωρό νεκρών φύλλων ή συλλογή σκονισμένων έργων τέχνης, αλλά ως μικρή λίμνη, μερικές φορές ευεργετική, συχνά θειούχο, που, χωμένη κάτω από το παρόν, διαμορφώνει σιωπηλά τους θεσμούς μας, τον τρόπο που σκεπτόμαστε, το τι μας αρέσει και τι δεν μας αρέσει. Απευθυνόμαστε σε αυτήν [....] για επιβεβαίωση, για να πάρουμε μαθήματα και πληροφορίες. Η επιβεβαίωση, είτε πρόκειται για προσδιορισμό της ταυτότητας ομάδων, για αιτήματα ή για δικαίωση, σχεδόν πάντοτε προκύπτει από τη χρήση του παρελθόντος. [...] Το παρελθόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σχεδόν για όλα τα πράγματα που θέλουμε να κάνουμε στο παρόν. Κάνουμε κακή χρήση του όταν δημιουργούμε ψέματα για το παρελθόν ή γράφουμε την ιστορία με τρόπο που να παρουσιάζεται μόνο η δική μας άποψη».

Margaret Macmillan, Χρήση και κατάχρηση της ιστορίας, μετάφραση Μίνα Καρδαμίτσα – Ψυχογιού, Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2012, 11 [πρώτη έκδοση στην αγγλική γλώσσα 2009]


«Σ’ έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητες η ιστοριογραφία μπορεί να κινηθεί προς απρόβλεπτες κατευθύνσεις». Georg Iggers.


«Προχωρήστε και να ξέρετε ότι σ’ ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον θα ανοίξουν και πάλι οι πλατιοί δρόμοι μέσα από τους οποίους θα βαδίσει ο ελεύθερος άνθρωπος για να χτίσει μια καλύτερη κοινωνία». Σαλβαδόρ Αλιέντε.


«Ο θάνατος ταιριάζει στα μουσεία. Σε όλα τα μουσεία, όχι μόνο σ’ ένα Μουσείο Πολέμου. Κάθε έκθεση –πίνακες, γλυπτά, αντικείμενα, μηχανήματα- είναι μια νεκρή φύση και οι άνθρωποι που συνωστίζονται στις αίθουσες, γεμίζοντάς τες και αδειάζοντάς τες σαν σκιές, εξασκούνται στη μελλοντική οριστική διαμονή τους στο μεγάλο Μουσείο της ανθρωπότητας, του κόσμου, όπου ο καθένας είναι μια νεκρή φύση. Πρόσωπα σαν φρούτα που κόπηκαν από το δέντρο και τοποθετήθηκαν γερτά πάνω σ’ ένα πιάτο».

Κλαούντιο Μάγκρις, Υπόθεση αρχείου, μετάφραση-σημειώσεις Άννα Παπασταύρου, Καστανιώτη, Αθήνα 2017, 10


O τίτλος "Der Doppelgänger" στο οικείο lieder δόθηκε από τον Schubert. Στο βιβλίο του Heine's Buch der Lieder (1827) το σχετικό ποίημα είναι άτιτλο, προκαλώντας στο τέλος μια έκπληξη.

Γερμανικό πρωτότυπο

Still ist die Nacht, es ruhen die Gassen,
In diesem Hause wohnte mein Schatz;
Sie hat schon längst die Stadt verlassen,
Doch steht noch das Haus auf demselben Platz.

Da steht auch ein Mensch und starrt in die Höhe,
Und ringt die Hände, vor Schmerzensgewalt;
Mir graust es, wenn ich sein Antlitz sehe, -
Der Mond zeigt mir meine eigne Gestalt.

Du Doppelgänger! du bleicher Geselle!
Was äffst du nach mein Liebesleid,
Das mich gequält auf dieser Stelle,
So manche Nacht, in alter Zeit?



Αγγλική μετάφραση

The night is quiet, the streets are calm,
In this house my beloved once lived:
She has long since left the town,
But the house still stands, here in the same place.

A man stands there also and looks to the sky,
And wrings his hands, overwhelmed by pain:
I am terrified – when I see his face,
The moon shows me my own form!

O you Doppelgänger! you pale comrade!
Why do you ape the pain of my love
Which tormented me upon this spot
So many a night, so long ago?


«Ούτε η αυταπάτη, ούτε η απάτη, ούτε το ψέμα λείπουν από την πανεπιστημιακή και επιστημονική ζωή».


Πιερ Βιντάλ-Νακέ

Δευτέρα 3 Απριλίου 2017

Οι συγκλονιστικές φωτογραφίες που ένα θύμα του Ολοκαυτώματος έθαψε ως αποδεικτικό στοιχείo


Σε ένα εβραϊκό γκέτο της Πολωνίας ένας φωτορεπόρτερ φωτογραφίζει από το 1940 μέχρι το 1944 με κίνδυνο της ζωής του για να αφήσει ένα ιστορικό αρχείο του μαρτυρίου τους.


O εβραϊκής καταγωγής Πολωνός φωτορεπόρτερ Henryk Ross (1910 - 1991) ήταν ένας από τους 877 επιζώντες του γκέτο Lodz της Πολωνίας όπου περισσότεροι από 200.000 άνθρωποι έζησαν έγκλειστοι από τους ναζί μεταξύ του 1940 και του 1945. Ο Ross ήταν ο επίσημος φωτογράφος του γκέτο το οποίο διηύθυνε το καθοδηγούμενο από το ναζιστικό καθεστώς Εβραϊκό Συμβούλιο. Ήταν ένας από τους προνομιούχους του γκέτο, υπεύθυνος για τις φωτογραφίες των επίσημων εγγράφων αλλά και για τις εικόνες προπαγάνδας που προωθούσαν την παραγωγικότητα του γκέτο. Ανεπίσημα και με μεγάλο κίνδυνο της ζωής του ο Ross κατέγραφε την ωμή πραγματικότητα και την τραγωδία της καθημερινής ζωής στο γκέτο με αποκορύφωμα τις χιλιάδες απελάσεις στα στρατόπεδα θανάτου της Πολωνίας. 

Τα πρώτα δύο χρόνια ο Ross κυκλοφορούσε ελεύθερα με τη κάμερά του. Φωτογράφιζε τους Εβραίους που δούλευαν στα 100 και πλέον εργοστάσια της περιοχής, την εβραϊκή αστυνομία που απολάμβανε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης από τους εργάτες αλλά και τη ζωή στους γεμάτους με συρματοπλέγματα δρόμους του γκέτο. Μετά το 1941 φαίνεται ότι προσπαθεί να κρυφτεί. Τραβάει τις φωτογραφίες του από περίεργες γωνίες· πίσω από πόρτες, μέσα από χαραμάδες ή μέσα από το παλτό του χωρίς να έχει οπτική επαφή με το βιζέρ του. Παρόλη τη δυσκολία ο Ross κατάφερε να καταγράψει το τεράστιο πλήθος που μαζευόταν στα καθημερινά συσσίτια, τα παιδιά που έσκαβαν το χώμα αναζητώντας τροφή ή ξύλα για να ζεσταθούν και λίγο αργότερα το 1942- όταν θα αρχίσουν οι πρώτες "μετεγκαταστάσεις" όπως τις χαρακτήριζε το ναζιστικό καθεστώς- τα φορτωμένα, με παιδιά κάτω των 10 ετών και ηλικιωμένους άρρωστους κάρα, που τα οδηγούσαν στο Chelmno, ένα στρατόπεδο θανάτου 30 μίλια μακρυά. 


"Λίγο πριν το κλείσιμο του γκέτο έθαψα τα αρνητικά μου, ώστε να βρεθεί κάποια καταγραφή της τραγωδίας μας, δηλαδή της πλήρους εξάλειψης των Εβραίων του Lodz από τους δήμιους των Ναζί. Φοβόμουν την ολική εξαφάνιση των Πολωνών Εβραίων. Ήθελα να αφήσω ένα ιστορικό αρχείο του μαρτυρίου μας."


Το καλοκαίρι του 1944, όταν πια ήταν βέβαιο ότι η Γερμανία θα χάσει τον πόλεμο, ξεκίνησε η εκκαθάριση του γκέτο. Ο Ross, ο οποίος μέχρι τότε είχε γλιτώσει από τη διαδικασία "μετεγκατάστασης" λόγω της εργασίας του, είδε το τέλος να έρχεται και προβλέποντας "την ολική εξαφάνιση των Εβραίων της Πολωνίας" όπως ο ίδιος παραδέχτηκε αρκετά χρόνια αργότερα, έθαψε περισσότερα από 6.000 αρνητικά και φωτογραφίες συσκευασμένα μέσα σε ένα ξύλινο δοχείο. «Λίγο πριν το κλείσιμο του γκέτο έθαψα τα αρνητικά μου, ώστε να βρεθεί κάποια καταγραφή της τραγωδίας μας, δηλαδή της πλήρους εξάλειψης των Εβραίων του Lodz από τους δήμιους των Ναζί. Φοβόμουν την ολική εξαφάνιση των Πολωνών Εβραίων. "Ήθελα να αφήσω ένα ιστορικό αρχείο του μαρτυρίου μας". Ο Ross επέστρεψε στο αρχείο του το 1945 μετά την απελευθέρωση του γκέτο από τον Κόκκινο Στρατό και βρήκε ότι τουλάχιστον ο μισός από το θαμμένο θησαυρό του είχε αντέξει την φθορά και την υγρασία του εδάφους.

«Το γεγονός ότι αυτές οι φωτογραφίες επέζησαν είναι από μόνο του ένα θαύμα» λέει η Kristen Gresh, η επιμελήτρια στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης όπου στις 25 Μαρτίου έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης "Memory Unearthed: The Lodz Ghetto Photographs of Henryk Ross". Στην έκθεση παρουσιάζονται περισσότερες από 200 δυνατές φωτογραφίες του Ross προσφέροντας μια εξαιρετικά σπάνια ματιά στη σκοτεινή αυτή ιστορική περίοδο και στη ζωή μέσα στο γκέτο του Lodz κατά τη διάρκεια του 1940-1944.


Oι φωτογραφίες


Παιδιά μεταφέρονται στο στρατόπεδο θανάτου του Chelmno (μετονομάστηκε σε Kulmhof), 1942. 


Άνδρες κουβαλάνε το ψωμί. 1942.

Ο Ross εξοικονομούσε φιλμ για τις δικές του φωτογραφίες με διάφορα έξυπνα τεχνάσματα. Ένα απ' αυτά είναι ότι για φωτογραφίες ταυτότητας, φωτογράφιζε ταυτόχρονα 12 ανθρώπους οργανωμένους σε 3 τετράδες. Στη συνέχεια αρκούσε ένα απλό κροπάρισμα στο κάθε πρόσωπο.

Παιδιά συνομιλούν πίσω από τα συρματοπλέγματα στις κεντρικές φυλακές της οδού Czarnecki λίγο πριν την απέλασή τους, 1940-42. 

Άντρας περπατάει στο χιόνι μπροστά από τα ερείπια της συναγωγής που κατέστρεψαν οι Γερμανοί το 1939, 1940. 


Γυναίκα πίσω από τα συρματοπλέγματα, 1942.

Δρόμος. 1942.

Γυναίκα πίσω από τα συρματοπλέγματα, 1942.

Ομάδα ανδρών τρώνε τη σούπα του συσσιτίου, 1940-44. 


Γυναίκα με το παιδί της (οικογένεια αστυνομικού του γκέτο), 1940-42. 

Νεαρό κορίτσι, 1940-44. 




Αστυνομικοί του γκέτο συνοδεύουν πολίτες που απελαύνονται, 1942-44. 


Ξεθάβοντας τα αρχεία τον Μάρτιο του 1945. 

Πηγή: εδώ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου