Παρουσίαση βιβλίου για το Ολοκαύτωμα εκδόσεων Ταξιδευτής

Στο μυθιστόρημά του Αούστερλιτς που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην ελληνική γλώσσα, ο μεγάλος γερμανός συγγραφέας και φιλόλογος W. S. Sebald, μιλώντας εξ ονόματος του ήρωά του, γράφει:

«Η άβυσσος όπου δεν φτάνουν οι αχτίδες του ήλιου ήταν η εικόνα που είχε για το βυθισμένο παρελθόν της οικογένειας και του λαού του, το οποίο, όπως ήξερε, δεν γινόταν να το ανασύρεις πια από εκεί κάτω» (σελίδα 300).

Ε λοιπόν –και ας μου συγχωρεθεί, παρακαλώ, η συγκαλυμμένη μεγαλαυχία και το οξύμωρον του σχήματος – εμείς, η συγγραφική ομάδα, με τις μικρές μας δυνάμεις, ένα κομμάτι αυτού του τραυματικού, του οδυνηρού και τεχνηέντως αποσιωπημένου παρελθόντος θελήσαμε να ανασύρουμε από το σκοτάδι της λήθης.

Το ανασύραμε γιατί, παρά τις αντιστάσεις που συναντήσαμε και τις προσωπικές προσβολές του «καθημερινού εθνικιστικού» και του καθωσπρέπει ρατσιστικού λόγου που εκτοξεύτηκε επιλεκτικά σε βάρος μας (ενός λόγου που φωλιάζει μεταξύ άλλων και εκεί ακριβώς όπου δεν θα έπρεπε, δηλαδή στο πανεπιστήμιο και το σχολείο), εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι πρωταρχικός σκοπός της ιστορικής παιδείας είναι η κριτική εγρήγορση, τα αναστοχαστικά αντανακλαστικά και η επώδυνη νοητική, ψυχική και συναισθηματική διεργασία που καθιστούν δυνατή τη διαμόρφωση ιστορικής σκέψης και συνείδησης.

Το ανασύραμε γιατί θεωρούμε ότι ο αγώνας εναντίον της ιδεολογικοποιημένης λήθης ή της ένοχης σιωπής, η ανέλκυση των «πληθυντικών φωνών» από το πηγάδι της Ιστορίας, είναι μια πράξη απόδοσης ιστορικής δικαιοσύνης στους βασανισμένους, τους κατατρεγμένους, τους σιωπηλούς και τους νικημένους του παρελθόντος. Μια πράξη λύτρωσης από το άγος του άδικα χυμένου αίματος, της βίαια ματαιωμένης ζωής εκατομμυρίων αθώων ανθρώπων.

Το ανασύραμε γιατί πιστεύουμε στη διεύρυνση της ιστορικής θεματολογίας στο σχολείο και στην εισαγωγή προσομοιωμένων διερευνητικών μεθόδων στη μαθησιακή διαδικασία.

Το ανασύραμε γιατί θεωρούμε αναγκαία την επεξεργασία και ανασυγκρότηση του κανόνα της εθνικής ιστορίας και της συλλογικής μνήμης, την εκ των πραγμάτων επώδυνη διερεύνηση των τραυματικών και επίμαχων ιστορικών γεγονότων, την ιστορικοποίηση και ανασκευή των ίδιων των ιστορικών μύθων, σε συνάρτηση πάντοτε με την κατανόηση της ιδιαίτερης φύσης, των κοινωνικών λειτουργιών και των χωροχρονικών συμφραζομένων κάθε ιστορικής ανακατασκευής του παρελθόντος.

Με λίγα λόγια, για μας η ακώλυτη πρόσβαση στην ιστορική γνώση, ο εκδημοκρατισμός της ιστορικής κουλτούρας και η συγκρότηση αυτόφωτης και κριτικής ιστορικής σκέψης και συνείδησης αποτελούν δημόσιο αγαθό, αλλά και ουσιώδες συστατικό της ιδιότητας του πολίτη. Κατά συνέπεια, με την έννοια αυτή, συνιστούν και θεμελιώδες γνώρισμα της δημοκρατίας, όχι μόνο ως τρόπου διακυβέρνησης, αλλά κυρίως ως τρόπου ζωής.

Είναι ευνόητο ότι για τη συγγραφική ομάδα η επίδικη στις μέρες μας σχολική ιστοριογραφία δεν μπορεί και δεν πρέπει να εξαντλείται σε αδιέξοδους συμβολικούς πολέμους για την καταδίκη ή την υπεράσπιση δαιμονοποιημένων ή εξιδανικευμένων σχολικών εγχειριδίων. Ο ιστορικά αναγκαίος εκδημοκρατισμός της ιστορικής κουλτούρας και η συμπόρευση της σχολικής ιστορίας με την ακαδημαϊκή, σύμφωνα άλλωστε με τα τεκταινόμενα στον υπόλοιπο Δυτικό κόσμο, απαιτούν τη χάραξη νέων δρόμων ιστορικής μάθησης· απαιτούν, πρώτα απ’ όλα, την αυτεπίγνωση της ελληνικής κοινωνίας, την άμβλυνση των φοβικών και ναρκισσιστικών της συνδρόμων, τη διεύρυνση των οριζόντων εκπαιδευτικών και μαθητών· απαιτούν επίσης την αποδοχή της ύπαρξης «πληθυντικών παρελθόντων», χωρίς ωστόσο αυτή να συνοδεύεται από την αυτοκτονική τάση του ριζικού αξιολογικού και γνωσιοθεωρητικού σχετικισμού, που καταλήγει στο μηδενισμό, τον κυνισμό και τον πολιτικό αμοραλισμό· απαιτούν, τέλος, την ενεργοποίηση ουτοπικών πρωτοβουλιών στη βάση όμως της ρεαλιστικής και απαισιόδοξης ένδεχομένως ανάγνωσης της τρέχουσας πραγματικότητας.

Αν για κάτι η συγγραφική μας ομάδα αισθάνεται υπερηφάνεια είναι για το γεγονός ότι απέδειξε πως στη σύνολη εκπαιδευτική κοινότητα δεν υπάρχουν και δεν πρέπει να υπάρχουν ασύμβατοι, στεγανοί και αυτοαναφορικοί θεσμοί ή μηχανισμοί, αφού σκοπός όλων μας είναι η συμβολή στην πραγμάτωση του οράματος ενός καλύτερου, δίκαιου και πλουραλιστικού κόσμου. Ενός κόσμου που μπορεί, κατά τη γνώμη μας, να αρχίσει να ενσαρκώνεται στο μικρόκοσμο του σχολείου.

Η ηθική υποστήριξη που μας προσφέρετε με την αποψινή σας παρουσία εδώ, στον ιστορικό και φιλόξενο αυτό χώρο, είναι για μας ο καλός οιωνός, ο ούριος άνεμος, η αρχική ώθηση που αναζητούσαμε για να ταξιδέψει το βιβλίο μας στους φυσικούς του αποδέκτες, τους έλληνες εκπαιδευτικούς. Χωρίς αυτούς τίποτε δεν μπορεί να αλλάξει.

Σας ευχαριστούμε θερμά.Από τις ευχαριστίες μας βεβαίως δεν μπορεί να λείψει το όνομα του εκδότη μας, του φίλου Κώστα Παπαδόπουλου, που μας εξασφάλισε τις συνθήκες για την ομαλή απογείωση και το καλό ταξίδι... Ταξιδευτής γαρ.